Κυριακή 20 Νοεμβρίου 2011

Tα ζαχαριαδικά «άρβυλα» του Αλεξη Παρνη

Στο Επίμετρο του τελευταίου βιβλίου του Αλέξη Πάρνη «Γειά Χαρά - Νίκος» ο Γιώργος Πετρόπουλος – αναφέρεται ως ιστορικός και δημοσιογράφος στην εφημερίδα Ριζοσπάστης-μεταφέρει μια στιχομυθία του με τον Χαρίλαο Φλωράκη : (…) «Τι κάνει ο Αλέξης, τον βλέπεις;», με ρώτησε σε μια συνάντηση μας. Πάντα ρωτούσε για τον Αλέξη. Η ζωή και ο θάνατος τους συντρόφεψαν ταυτόχρονα σε πολύ δύσκολες εποχές , σε πολύ νεαρή ηλικία, στα ίδια λημέρια. «Τον βλέπω», απάντησα, «γράφει ένα καινούργιο βιβλίο». «Με ποιο θέμα; Σου έχει;» ξαναρώτησε ο Καπετάνιος. Του διηγήθηκα όσο από το περιεχόμενο του βιβλίου ήξερα. Όσο δηλαδή μου είχε περιγράψει ο Αλέξης που τότε ήταν στα γραψίματα ακόμα. Ο Χαρίλαος έμεινε λίγοι σκεφτικός και μετά είπε: «Ξύνει δηλαδή τις πληγές μας». «Είναι κακό αυτό;» ρώτησα. «Αν γράφει για να μας ξυπνήσει τη συνείδηση , δεν είναι. Αν το κάνει για να μας πολεμήσει είναι», απάντησε. «Εσύ τι νομίζεις;». ξαναρώτησα. Εδώ ο Καπετάνιος ήταν κοφτός: «Δεν πιστεύω πως ο Αλέξης θέλει να πολεμήσει το Κόμμα. Αν ήθελε κάτι τέτοιο , θα το είχε κάνει τόσα χρόνια τώρα. Άλλωστε, υπήρξε αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και του ΔΣΕ, κι όπως μου εσύ συνεχίζει να ζει σαν μαχητής του ΔΣΕ. Αυτά που σου λέω να του τα πες». Του τα΄ πα Καπετάνιε (…) Δεν γνωρίζω ούτε πότε έγινε η στιχομυθία με τον Καπετάνιο, ούτε το πότε ακριβώς γράφτηκε το Επίμετρο. Πάντως, η φιλοξενία της στιχομυθίας στο τελευταίο βιβλίο του Πάρνη – κυκλοφόρησε μόλις τον περασμένο Μάιο- μπορεί υπό όρους να ερμηνευθεί ότι λειτουργεί και ως «συγχωροχάρτι» ή αν προτιμάτε, ως μια ιδιότυπη κομματική (επα)νομιμοποίηση της πολιτικής ταυτότητας ενός συγγραφέα που βρέθηκε στο πλευρό του αρχηγού Νίκου Ζαχαριάδη λίγο πριν, λίγο μετά την πτώση του … Λίγα χρόνια νωρίτερα, η εφημερίδα Ριζοσπάστης (Τρίτη 25 Μάη 2004, σελ.30 ) φιλοξενεί ένα μικρής σχετικά έκτασης άρθρο – τιτλοφορείται «Αναφορά στον Αλέξη Πάρνη»- με στόχο να «συστήσει» τον συγγραφέα στη νέα γενιά: «Τα 80 χρόνια του έκλεισε χτες ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, ποιητής, δραματουργός, πεζογράφος, μεταφραστής Αλέξης Πάρνης. Ένας πολυγραφότατος δημιουργός, αλλά σχεδόν άγνωστος στη σημερινή νέα γενιά. Αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος, με αφορμή τα γενέθλιά του, για να τον «συστήσουμε» στη νέα γενιά». Δεν γνωρίζω αν οι «συστάσεις» που επιχείρησε η κομματική εφημερίδα λειτούργησαν προκειμένου να αποκτηθούν δεσμοί ή συνδέσεις του γηραιού συγγραφέα με την «νέα γενιά» αλλά οι εν λόγω συστάσεις επέλεξαν να κινηθούν στα ασφαλή εδάφη της χαρτογραφημένης κομματικής ορθοδοξίας έτσι ώστε να παρακαμφθούν ή και να αγνοηθούν οι πολλαπλές αντιφατικότητες της συγγραφικής διαδρομής αλλά και της πολιτικής ταυτότητας /συμπεριφοράς του συγγραφέα. Για παράδειγμα, μαθαίνουμε πως ο Αλέξης Πάρνης «επαναπατρίστηκε το 1962, χάρη στη μεγάλη επιτυχία του θεατρικού έργου του «Το νησί της Αφροδίτης», στο Εθνικό Θέατρο (το έργο έγινε και ταινία, με πρωταγωνίστρια και πάλι την Κατίνα Παξινού), το οποίο αφιέρωσε στον αγώνα της Κύπρου κατά της αγγλικής κατοχής» αλλά μας αφήνει στη σιωπή και στο σκοτάδι για το τι έκανε ο συγγραφέας μετά τον ερχομό του στην πατρίδα. Τα πρώτα χρόνια της επιστροφή του πριν την έλευση της χούντας, κατά την διάρκεια της χούντας αλλά και στα χρόνια της μεταπολίτευσης. Πάντως, έτσι κι αλλιώς οι σχετικές πληροφορίες για τον βίο και την πολιτεία του Πάρνη μετά τον επαναπατρισμό του είναι πολύ περιορισμένες και εντελώς αποσπασματικές. Για παράδειγμα, η δημοσιογράφος Μικέλα Χαρτουλάρη σε κριτική της – στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ , Σάββατο 31 Οκτωβρίου 2009) για το μυθιστόρημα του «Η Οδύσσεια των Διδύμων» επισημαίνει: «Το ενδιαφέρον είναι ότι ο Πάρνης που αφότου ήλθε στην Ελλάδα έμεινε έξω από τον σκληρό πυρήνα των αριστερών λογοτεχνών καταφέρνει, παρά την απομάγευσή του, να υποστηρίξει με τούτο το μυθιστόρημά του ένα αριστερό όραμα». Σε ένα βαθμό η μη σύνδεση του με τον «σκληρό πυρήνα των αριστερών λογοτεχνών» είναι εύκολα εξηγήσιμη. Ο ίδιος ως γνήσιος ζαχαριαδικός βρίσκεται στην άλλη πλευρά του λόφου σε σχέση με την «τελευταία Άνοιξη» της ελληνικής Αριστεράς – και όχι μόνο στα ειδικά πεδία της Καλλιτεχνικής Δημιουργίας και του Πολιτισμού αλλά και στην ευρύτερη επικράτεια της Πολιτικής σε εκείνα τα πολύ κρίσιμα για την Δημοκρατία χρόνια. Άλλωστε, ο Πάρνης έχει μια θεμελιωμένη αντίθεση συγκρίνοντας τις επιδόσεις της νόμιμης κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης της Αριστεράς (άρα και της προδικτατορικής ΕΔΑ) με εκείνες του ζαχαριαδικού, όπως τον χαρακτηρίζει, ΔΣΕ: «Ο,τι και να λεν οι διάφοροι συκοφάντες του, δεν θα αναγκάσουν την ιστορία να ξεχάσει ότι το αντι-ιμπεριαλιστικό κίνημα της χώρα μας έφτασε στα λαμπρά, δυσθεώρητα υψόμετρα της αγωνιστικής δόξας με τα άρβυλα του ζαχαριαδικού Δημοκρατικού Στρατού , κι όχι με τα σκαρπίνια και τα γοβάκια της χρήσιμης κατά τ΄άλλα κοινοβουλευτικής Αριστεράς» (από το «Γειά Χαρά – Νίκος», σελ.174). Πάντως, την ίδια εποχή που τα «σκαρπίνια» και τα «γοβάκια» δοκίμαζαν τις αντοχές τους στον Ιππόδρομο των πρώτων ημερών της χούντας, στα στρατόπεδα της Γυάρου και της Λέρου, στις φυλακές και τις εξορίες της «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» ο Αλέξης Πάρνης ήταν στο studio της κρατικής ραδιοφωνίας για να επιμελείται ή και να σκηνοθετεί έργα του που βεβαίως με τα μέτρα της εποχής δεν υπηρετούσαν κανένα ορθόδοξο ή ανανεωτικό «αριστερό όραμα». Με την πολύτιμη βοήθεια των ψηφιακών αρχείων της ΕΡΤ βρέθηκαν προς τον παρόν δύο ηχογραφήσεις έργων του Αλέξη Πάρνη – η πρώτη αφορά το έργο του «Λεωφόρος Πάστερνακ» και η δεύτερη, το έργο «Μια Πράγα στον Καθένα». Στο ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ βρέθηκε διαθέσιμη η εξής καταγραφή: Xρονολογία Ηχογράφησης:Δευτέρα, 17 Μαρτίου 1969/Χαρακτηρισμός:ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ/Κατηγορία: ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ, ΤΟ. Περιγραφή περιεχομένου/ Πρώτη εκπομπή: 8 Δεκεμβρίου 1969/Επαναληπτικές εκπομπές: 17 Μαρτίου 1969/Δημιουργός:Πάρνης Αλέξης, ΣΥΓΓΡΑΦΗ/ Συντελεστές:Πάρνης Αλέξης, ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ-Ζερβού Αγγελική, ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ-Φιλιππόπουλος Νίκος, ΔΙΑΣΚΕΥΗ-Αρβανίτη Μπέτυ, ΔΙΑΝΟΜΗ (ΗΘΟΠΟΙΟΣ)- Αργύρης Γιάννης, ΔΙΑΝΟΜΗ (ΗΘΟΠΟΙΟΣ)-Φέρτης Γιάννης, ΔΙΑΝΟΜΗ (ΗΘΟΠΟΙΟΣ)-Καλογεροπούλου Ξένια, ΔΙΑΝΟΜΗ (ΗΘΟΠΟΙΟΣ)-Χριστογιαννόπουλος Λιάκος, ΔΙΑΝΟΜΗ (ΗΘΟΠΟΙΟΣ). Η «Λεωφόρος Πάστερνακ» - μια ιστορία που ξετυλίγεται στην Μόσχα του 1958 μόλις που έχουν αρχίσει να λιώνουν οι πάγοι της σταλινικής εποχής- στην εκδοχή της ως θεατρικό γράφτηκε το 1965, πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, μεταφράσθηκε γρήγορα στα αγγλικά και μόλις το 1967 ανέβηκε στις ΗΠΑ. Στην εκδοχή του μυθιστορήματος γράφεται το 1971 και εκδίδεται στην Αθήνα το 1987. Από τις σελίδες αυτού του μυθιστορήματος δύο πολύ μικρά αποσπάσματα: Α)«Τη σπρώξανε πίσω βλαστημώντας. «Τράβα μέσα, παλιοεβραία. Θαρρείς αυτό ακριβώς ήταν η αφορμή της συμφοράς κι έφτανε ν’αποδείξει πόσο λάθος είχαν, για να ξαναγυρίσουν όλα στην πρωτινή τους θέση, φώναξε με τη δύναμη μιας ξαναγεννημένης ελπίδας : «Δεν είμαι Εβραία ! Ούτε γω, ούτε ο μπαμπάς, ούτε η μαμά. Δεν είμαστε Εβραίοι…». Τότε ένας από αυτούς έφερε την Πράβντα.- Διαψεύδεις το κόμμα, βρωμερό σπέρμα του Ιούδα;- της φώναξε. Στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας ήταν γραμμένη με χτυπητά μεγάλα γράμματα: «Η ανακάλυψη της σιωνιστικής συνωμοσίας των δολόφόνων γιατρών ενάντια στον αγαπημένο αρχηγό της ανθρωπότητας…» Β) «Ήταν ένα ποίημα που μιλούσε για τους χιτλερικούς ,όμως κάτω από την επιφανειακή ταυτότητα, τόσο απαραίτητη για να περάσει τη σοβιετική λογοκρισία , ο αναγνώστης μάντευε το ρώσικο τοπίο διχασμένο από μια ατελείωτη σειρά αγκαθωτό συρματόπλεγμα». Αλλά, ας έρθουμε και στην ηχογράφηση της «Πράγας» - που γράφεται ως θεατρικό το 1973 και παίζεται το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς από το ραδιόφωνο (Πρώτη εκπομπή: 21 Αυγούστου 1973). Αυτή τη φορά την ραδιοσκηνοθεσία του θεατρικού του Πάρνη κάνει ο Γκύ Ζιρώ, ενώ στη διανομή συμμετέχουν οι ηθοποιοί: Χρήστος Δοξαράς, Βίλμα Κύρου, Γιώργος Βουτσίνος, Γιώργος Τζώρτζης, Νίκος Δενδρινός, Θεόδωρος Δημήτριεφ, Νάσος Χριστογιαννόπουλος , Κώστας Σαντοριναίος, Τρύφων Καρατζάς, Λεωνίδας Θεοδωρόπουλος και Μαρία Σκούντζου. Η «Πράγα» του Πάρνη με τον ταγματάρχη Αντρέι Μπατάλοφ που έρχεται με τα τάνκς για να δώσει το πικρό τέλος στην Άνοιξη του Ντούμπτσεκ και την αγαπημένη του Τερέζα για τα μέτρα της εποχής της δεν είναι απλά μια ιστορία με έκδηλα αποτυπωμένα τα αντισοβιετικά αισθήματα αλλά μια ιστορία όπου ο αντικομμουνισμός κάνει παρέλαση με τάνκς σε ένα κολλάζ από εικόνες και ρυθμούς σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Και αναρωτιέται κανείς, με βάση τα στοιχεία και τα δεδομένα που προσφέρει η ίδια η αφήγηση του story teller Πάρνη τι ναγιναν αυτά τα τιμημένα «άρβυλα» το 1969 πρώτα και μετά το 1973; Μήπως είχαν τεθεί σε καθεστώς χειμέριας νάρκης και πρόσμεναν την νομιμοποίηση από τα λόγια του Καπετάνιου; Η απλώς και μόνο, τα «άρβυλα» ξαναβγήκαν από το χρονοντούλαπο μετά και την εκ των υστέρων αποκατάσταση του «αγαπημένου αρχηγού της ανθρωπότητας» και του δικού του ανθρώπου στο ΚΚΕ; Άλλωστε, όπως φαίνεται εκ των υστέρων ο Πάρνης τήρησε την υπόσχεση –που όπως λέει ο ίδιος- έδωσε στον Ζαχαριάδη την στιγμή του αποχαιρετισμού τους στην Μόσχα του ΄62: Δεν τα «έβαλε» ποτέ με το ΚΚΕ, σιώπησε και ιδιώτευσε και δεν εντάχθηκε σε κανένα άλλο κόμμα και άφησε το χρόνο να ωριμάσει μέσα του για να γράψει όσα είδε και έζησε από κοντά… Πάντως, το αν ωρίμασε ή όχι η σκέψη του φαίνεται από την επιμονή του στα ζαχαριαδικά «αρβυλα»!!! ΚΩΣΤΑΣ ΤΣΑΟΥΣΗΣ - [Δημοσιευθηκε στο μηνιαο περιοδικο Τhe Book's Journal, Οκτωβριος 2011]

1 σχόλιο:

  1. και λίγα λέτε για τον Πάρνη... Στην περίοδο της απριλιανής δικτατορίας έγραψε τα σενάρια για αρκετές από τις εμφυλιοπολεμικές ταινίες που γυρίστηκαν τότε -στο παρακάτω λινκ από το ακροδεξιό σάιτ grammes ο σκηνοθέτης της εποχής εκείνης Ηλίας Μαχαίρας τον μιλά για τον συνεργάτη του Πάρνη και τον χαρακτηρίζει "μετανοημένο αριστερό"... http://www.e-grammes.gr/%C2%AB%CE%B3%CF%81%CE%AC%CE%BC%CE%BC%CE%BF%CF%82-%CE%B2%CE%AF%CF%84%CF%83%CE%B9%C2%BB-%CE%B7-%CF%80%CF%81%CF%8E%CF%84%CE%B7-%CF%84%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%B5%CE%BC%CF%86%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%85%CE%BE%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B7%CE%BB%CE%AF%CE%B1-%CE%BC%CE%B1%CF%87%CE%B1%CE%AF%CF%81%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%BF%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%C2%ABpatria%C2%BB

    ΑπάντησηΔιαγραφή