Tα ζαχαριαδικά «άρβυλα» του Αλεξη Παρνη

Στο Επίμετρο του τελευταίου βιβλίου του Αλέξη Πάρνη «Γειά Χαρά - Νίκος» ο Γιώργος Πετρόπουλος – αναφέρεται ως ιστορικός και δημοσιογράφος στην εφημερίδα Ριζοσπάστης-μεταφέρει μια στιχομυθία του με τον Χαρίλαο Φλωράκη : (…) «Τι κάνει ο Αλέξης, τον βλέπεις;», με ρώτησε σε μια συνάντηση μας. Πάντα ρωτούσε για τον Αλέξη. Η ζωή και ο θάνατος τους συντρόφεψαν ταυτόχρονα σε πολύ δύσκολες εποχές , σε πολύ νεαρή ηλικία, στα ίδια λημέρια. «Τον βλέπω», απάντησα, «γράφει ένα καινούργιο βιβλίο». «Με ποιο θέμα; Σου έχει;» ξαναρώτησε ο Καπετάνιος. Του διηγήθηκα όσο από το περιεχόμενο του βιβλίου ήξερα. Όσο δηλαδή μου είχε περιγράψει ο Αλέξης που τότε ήταν στα γραψίματα ακόμα. Ο Χαρίλαος έμεινε λίγοι σκεφτικός και μετά είπε: «Ξύνει δηλαδή τις πληγές μας». «Είναι κακό αυτό;» ρώτησα. «Αν γράφει για να μας ξυπνήσει τη συνείδηση , δεν είναι. Αν το κάνει για να μας πολεμήσει είναι», απάντησε. «Εσύ τι νομίζεις;». ξαναρώτησα. Εδώ ο Καπετάνιος ήταν κοφτός: «Δεν πιστεύω πως ο Αλέξης θέλει να πολεμήσει το Κόμμα. Αν ήθελε κάτι τέτοιο , θα το είχε κάνει τόσα χρόνια τώρα. Άλλωστε, υπήρξε αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και του ΔΣΕ, κι όπως μου εσύ συνεχίζει να ζει σαν μαχητής του ΔΣΕ. Αυτά που σου λέω να του τα πες». Του τα΄ πα Καπετάνιε (…) Δεν γνωρίζω ούτε πότε έγινε η στιχομυθία με τον Καπετάνιο, ούτε το πότε ακριβώς γράφτηκε το Επίμετρο. Πάντως, η φιλοξενία της στιχομυθίας στο τελευταίο βιβλίο του Πάρνη – κυκλοφόρησε μόλις τον περασμένο Μάιο- μπορεί υπό όρους να ερμηνευθεί ότι λειτουργεί και ως «συγχωροχάρτι» ή αν προτιμάτε, ως μια ιδιότυπη κομματική (επα)νομιμοποίηση της πολιτικής ταυτότητας ενός συγγραφέα που βρέθηκε στο πλευρό του αρχηγού Νίκου Ζαχαριάδη λίγο πριν, λίγο μετά την πτώση του … Λίγα χρόνια νωρίτερα, η εφημερίδα Ριζοσπάστης (Τρίτη 25 Μάη 2004, σελ.30 ) φιλοξενεί ένα μικρής σχετικά έκτασης άρθρο – τιτλοφορείται «Αναφορά στον Αλέξη Πάρνη»- με στόχο να «συστήσει» τον συγγραφέα στη νέα γενιά: «Τα 80 χρόνια του έκλεισε χτες ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, ποιητής, δραματουργός, πεζογράφος, μεταφραστής Αλέξης Πάρνης. Ένας πολυγραφότατος δημιουργός, αλλά σχεδόν άγνωστος στη σημερινή νέα γενιά. Αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος, με αφορμή τα γενέθλιά του, για να τον «συστήσουμε» στη νέα γενιά». Δεν γνωρίζω αν οι «συστάσεις» που επιχείρησε η κομματική εφημερίδα λειτούργησαν προκειμένου να αποκτηθούν δεσμοί ή συνδέσεις του γηραιού συγγραφέα με την «νέα γενιά» αλλά οι εν λόγω συστάσεις επέλεξαν να κινηθούν στα ασφαλή εδάφη της χαρτογραφημένης κομματικής ορθοδοξίας έτσι ώστε να παρακαμφθούν ή και να αγνοηθούν οι πολλαπλές αντιφατικότητες της συγγραφικής διαδρομής αλλά και της πολιτικής ταυτότητας /συμπεριφοράς του συγγραφέα. Για παράδειγμα, μαθαίνουμε πως ο Αλέξης Πάρνης «επαναπατρίστηκε το 1962, χάρη στη μεγάλη επιτυχία του θεατρικού έργου του «Το νησί της Αφροδίτης», στο Εθνικό Θέατρο (το έργο έγινε και ταινία, με πρωταγωνίστρια και πάλι την Κατίνα Παξινού), το οποίο αφιέρωσε στον αγώνα της Κύπρου κατά της αγγλικής κατοχής» αλλά μας αφήνει στη σιωπή και στο σκοτάδι για το τι έκανε ο συγγραφέας μετά τον ερχομό του στην πατρίδα. Τα πρώτα χρόνια της επιστροφή του πριν την έλευση της χούντας, κατά την διάρκεια της χούντας αλλά και στα χρόνια της μεταπολίτευσης. Πάντως, έτσι κι αλλιώς οι σχετικές πληροφορίες για τον βίο και την πολιτεία του Πάρνη μετά τον επαναπατρισμό του είναι πολύ περιορισμένες και εντελώς αποσπασματικές. Για παράδειγμα, η δημοσιογράφος Μικέλα Χαρτουλάρη σε κριτική της – στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ , Σάββατο 31 Οκτωβρίου 2009) για το μυθιστόρημα του «Η Οδύσσεια των Διδύμων» επισημαίνει: «Το ενδιαφέρον είναι ότι ο Πάρνης που αφότου ήλθε στην Ελλάδα έμεινε έξω από τον σκληρό πυρήνα των αριστερών λογοτεχνών καταφέρνει, παρά την απομάγευσή του, να υποστηρίξει με τούτο το μυθιστόρημά του ένα αριστερό όραμα». Σε ένα βαθμό η μη σύνδεση του με τον «σκληρό πυρήνα των αριστερών λογοτεχνών» είναι εύκολα εξηγήσιμη. Ο ίδιος ως γνήσιος ζαχαριαδικός βρίσκεται στην άλλη πλευρά του λόφου σε σχέση με την «τελευταία Άνοιξη» της ελληνικής Αριστεράς – και όχι μόνο στα ειδικά πεδία της Καλλιτεχνικής Δημιουργίας και του Πολιτισμού αλλά και στην ευρύτερη επικράτεια της Πολιτικής σε εκείνα τα πολύ κρίσιμα για την Δημοκρατία χρόνια. Άλλωστε, ο Πάρνης έχει μια θεμελιωμένη αντίθεση συγκρίνοντας τις επιδόσεις της νόμιμης κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης της Αριστεράς (άρα και της προδικτατορικής ΕΔΑ) με εκείνες του ζαχαριαδικού, όπως τον χαρακτηρίζει, ΔΣΕ: «Ο,τι και να λεν οι διάφοροι συκοφάντες του, δεν θα αναγκάσουν την ιστορία να ξεχάσει ότι το αντι-ιμπεριαλιστικό κίνημα της χώρα μας έφτασε στα λαμπρά, δυσθεώρητα υψόμετρα της αγωνιστικής δόξας με τα άρβυλα του ζαχαριαδικού Δημοκρατικού Στρατού , κι όχι με τα σκαρπίνια και τα γοβάκια της χρήσιμης κατά τ΄άλλα κοινοβουλευτικής Αριστεράς» (από το «Γειά Χαρά – Νίκος», σελ.174). Πάντως, την ίδια εποχή που τα «σκαρπίνια» και τα «γοβάκια» δοκίμαζαν τις αντοχές τους στον Ιππόδρομο των πρώτων ημερών της χούντας, στα στρατόπεδα της Γυάρου και της Λέρου, στις φυλακές και τις εξορίες της «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» ο Αλέξης Πάρνης ήταν στο studio της κρατικής ραδιοφωνίας για να επιμελείται ή και να σκηνοθετεί έργα του που βεβαίως με τα μέτρα της εποχής δεν υπηρετούσαν κανένα ορθόδοξο ή ανανεωτικό «αριστερό όραμα». Με την πολύτιμη βοήθεια των ψηφιακών αρχείων της ΕΡΤ βρέθηκαν προς τον παρόν δύο ηχογραφήσεις έργων του Αλέξη Πάρνη – η πρώτη αφορά το έργο του «Λεωφόρος Πάστερνακ» και η δεύτερη, το έργο «Μια Πράγα στον Καθένα». Στο ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ βρέθηκε διαθέσιμη η εξής καταγραφή: Xρονολογία Ηχογράφησης:Δευτέρα, 17 Μαρτίου 1969/Χαρακτηρισμός:ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ/Κατηγορία: ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ, ΤΟ. Περιγραφή περιεχομένου/ Πρώτη εκπομπή: 8 Δεκεμβρίου 1969/Επαναληπτικές εκπομπές: 17 Μαρτίου 1969/Δημιουργός:Πάρνης Αλέξης, ΣΥΓΓΡΑΦΗ/ Συντελεστές:Πάρνης Αλέξης, ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ-Ζερβού Αγγελική, ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ-Φιλιππόπουλος Νίκος, ΔΙΑΣΚΕΥΗ-Αρβανίτη Μπέτυ, ΔΙΑΝΟΜΗ (ΗΘΟΠΟΙΟΣ)- Αργύρης Γιάννης, ΔΙΑΝΟΜΗ (ΗΘΟΠΟΙΟΣ)-Φέρτης Γιάννης, ΔΙΑΝΟΜΗ (ΗΘΟΠΟΙΟΣ)-Καλογεροπούλου Ξένια, ΔΙΑΝΟΜΗ (ΗΘΟΠΟΙΟΣ)-Χριστογιαννόπουλος Λιάκος, ΔΙΑΝΟΜΗ (ΗΘΟΠΟΙΟΣ). Η «Λεωφόρος Πάστερνακ» - μια ιστορία που ξετυλίγεται στην Μόσχα του 1958 μόλις που έχουν αρχίσει να λιώνουν οι πάγοι της σταλινικής εποχής- στην εκδοχή της ως θεατρικό γράφτηκε το 1965, πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, μεταφράσθηκε γρήγορα στα αγγλικά και μόλις το 1967 ανέβηκε στις ΗΠΑ. Στην εκδοχή του μυθιστορήματος γράφεται το 1971 και εκδίδεται στην Αθήνα το 1987. Από τις σελίδες αυτού του μυθιστορήματος δύο πολύ μικρά αποσπάσματα: Α)«Τη σπρώξανε πίσω βλαστημώντας. «Τράβα μέσα, παλιοεβραία. Θαρρείς αυτό ακριβώς ήταν η αφορμή της συμφοράς κι έφτανε ν’αποδείξει πόσο λάθος είχαν, για να ξαναγυρίσουν όλα στην πρωτινή τους θέση, φώναξε με τη δύναμη μιας ξαναγεννημένης ελπίδας : «Δεν είμαι Εβραία ! Ούτε γω, ούτε ο μπαμπάς, ούτε η μαμά. Δεν είμαστε Εβραίοι…». Τότε ένας από αυτούς έφερε την Πράβντα.- Διαψεύδεις το κόμμα, βρωμερό σπέρμα του Ιούδα;- της φώναξε. Στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας ήταν γραμμένη με χτυπητά μεγάλα γράμματα: «Η ανακάλυψη της σιωνιστικής συνωμοσίας των δολόφόνων γιατρών ενάντια στον αγαπημένο αρχηγό της ανθρωπότητας…» Β) «Ήταν ένα ποίημα που μιλούσε για τους χιτλερικούς ,όμως κάτω από την επιφανειακή ταυτότητα, τόσο απαραίτητη για να περάσει τη σοβιετική λογοκρισία , ο αναγνώστης μάντευε το ρώσικο τοπίο διχασμένο από μια ατελείωτη σειρά αγκαθωτό συρματόπλεγμα». Αλλά, ας έρθουμε και στην ηχογράφηση της «Πράγας» - που γράφεται ως θεατρικό το 1973 και παίζεται το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς από το ραδιόφωνο (Πρώτη εκπομπή: 21 Αυγούστου 1973). Αυτή τη φορά την ραδιοσκηνοθεσία του θεατρικού του Πάρνη κάνει ο Γκύ Ζιρώ, ενώ στη διανομή συμμετέχουν οι ηθοποιοί: Χρήστος Δοξαράς, Βίλμα Κύρου, Γιώργος Βουτσίνος, Γιώργος Τζώρτζης, Νίκος Δενδρινός, Θεόδωρος Δημήτριεφ, Νάσος Χριστογιαννόπουλος , Κώστας Σαντοριναίος, Τρύφων Καρατζάς, Λεωνίδας Θεοδωρόπουλος και Μαρία Σκούντζου. Η «Πράγα» του Πάρνη με τον ταγματάρχη Αντρέι Μπατάλοφ που έρχεται με τα τάνκς για να δώσει το πικρό τέλος στην Άνοιξη του Ντούμπτσεκ και την αγαπημένη του Τερέζα για τα μέτρα της εποχής της δεν είναι απλά μια ιστορία με έκδηλα αποτυπωμένα τα αντισοβιετικά αισθήματα αλλά μια ιστορία όπου ο αντικομμουνισμός κάνει παρέλαση με τάνκς σε ένα κολλάζ από εικόνες και ρυθμούς σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Και αναρωτιέται κανείς, με βάση τα στοιχεία και τα δεδομένα που προσφέρει η ίδια η αφήγηση του story teller Πάρνη τι ναγιναν αυτά τα τιμημένα «άρβυλα» το 1969 πρώτα και μετά το 1973; Μήπως είχαν τεθεί σε καθεστώς χειμέριας νάρκης και πρόσμεναν την νομιμοποίηση από τα λόγια του Καπετάνιου; Η απλώς και μόνο, τα «άρβυλα» ξαναβγήκαν από το χρονοντούλαπο μετά και την εκ των υστέρων αποκατάσταση του «αγαπημένου αρχηγού της ανθρωπότητας» και του δικού του ανθρώπου στο ΚΚΕ; Άλλωστε, όπως φαίνεται εκ των υστέρων ο Πάρνης τήρησε την υπόσχεση –που όπως λέει ο ίδιος- έδωσε στον Ζαχαριάδη την στιγμή του αποχαιρετισμού τους στην Μόσχα του ΄62: Δεν τα «έβαλε» ποτέ με το ΚΚΕ, σιώπησε και ιδιώτευσε και δεν εντάχθηκε σε κανένα άλλο κόμμα και άφησε το χρόνο να ωριμάσει μέσα του για να γράψει όσα είδε και έζησε από κοντά… Πάντως, το αν ωρίμασε ή όχι η σκέψη του φαίνεται από την επιμονή του στα ζαχαριαδικά «αρβυλα»!!! ΚΩΣΤΑΣ ΤΣΑΟΥΣΗΣ - [Δημοσιευθηκε στο μηνιαο περιοδικο Τhe Book's Journal, Οκτωβριος 2011]

Υφυπουργος μονο στα χερια!

Ο κ. Ιωάννης Μουρμούρας – καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του πανεπιστημίου Μακεδονίας, οικονομικός σύμβουλος του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας κ. Αντώνη Σαμαρά- είναι από ένα από τα νέα, σχεδόν άγνωστα στο ευρύ κοινό, πρόσωπα που ανέλαβαν ευθύνες στην κυβέρνηση Παπαδήμου. Ο καθηγητής κ. Μουρμούρας αμέσως μετά την ορκωμοσία του ως υφυπουργός Οικονομικών- υποδειχθείς από το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας- και στο καταμερισμό αρμοδιοτήτων ανάμεσα σε εκείνον και το επιτελείο του «παλιού» κ. Ευάγγελου Βενιζέλου κατέληξε να έχει στην αποκλειστική του ευθύνη το τομέα της Δημόσιας Περιουσίας. Σπουδαίο πόστο με την πρώτη ματιά. Αλλά, τα πράγματα δεν είναι ποτέ έτσι όπως παρουσιάζονται… Ας πούμε την ιστορία από την αρχή της. Στις 12 Νοεμβρίου σε μια ανακοίνωση του υπουργείου Οικονομικών διαβάζουμε τα εξής: «Ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Οικονομικών κ. Ευάγγελος Βενιζέλος είχε σήμερα συνεργασία με τον νέο Υφυπουργό Οικονομικών καθηγητή κ. Γιάννη Μουρμούρα, στον οποίο πρότεινε να αναλάβει τις αρμοδιότητες της νεοσυσταθείσας Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Περιουσίας. Ο κ. Μουρμούρας αποδέχθηκε με ευχαρίστηση την πρόταση». ‘Ετσι τουλάχιστον «έλεγε» η ανακοίνωση… Πάντως, η προαναφερόμενη Γενική Γραμματεία παραμένει ακέφαλη εδώ και μήνες –ο σχετικός νόμος για την συγκρότηση της δημοσιεύθηκε στο Φύλλο Εφημερίδας της Κυβέρνησης της 18ης Μαΐου 2011- αν και η σημασία της, σύμφωνα με τις εξαγγελίες του αμετακίνητου από τις θέσεις του οικονομικού επιτελείου, στα δρώμενα του Ταμείου Αξιοποίησης της Δημόσιας Περιουσίας ήταν αυτονόητη και προφανής. Μάλιστα, ο νόμος που προέβλεπε την συγκρότηση της ανέφερε και τα εξής: «Η Γενική Γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας εποπτεύει, συντονίζει και ελέγχει την εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής από τις συναρμόδιες υπηρεσίες και νομικά πρόσωπα για τη διοίκηση, διαχείριση, αξιοποίηση και προστασία της δημόσιας περιουσίας, της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου, καθώς και της κοινωφελούς περιουσίας και κατευθύνει, παρακολουθεί, συντονίζει και ελέγχει τη λειτουργία και το έργο των υπηρεσιών και των συλλογικών οργάνων και επιτροπών, που υπάγονται σε αυτήν, με σκοπό την καλύτερη διαχείριση και αξιοποίηση της δημόσιας και κοινωφελούς περιουσίας». Με λίγα λόγια, ο νόμος δημιουργεί ένα υπερόργανο για τις ιδιοκτησίες του δημοσίου… Η ζωή –η αν προτιμάτε η σκληρή πραγματικότητα της κυβερνητικής διαχείρισης και των λογης λογης σκοπιμοτήτων- για άλλα προστάζει… Η Γενική Γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας όχι μόνο έμεινε ακέφαλη αλλά και άνευ περιεχομένου! Και ας μην έφτανε αυτό λίγο πριν την έλευση του νέου υφυπουργού Οικονομικών ένα σύνολο περιουσιακών στοιχείων που περιλαμβάνει εκατοντάδες χιλιάδες ιδιοκτησίες σε ακίνητα ανεκτίμητης –εν πολλοίς- αξίας μεταφέρθηκε άρον άρον στο Ταμείο Αξιοποίησης της Δημόσιας Περιουσίας. Πιο συγκεκριμένα, το Ταμείο –που η τρικομματική σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου του θυμίζει την κυβέρνηση Παπαδήμου- απέκτησε στις 27 Οκτωβρίου 2011 τα δικαιώματα ψήφου που κατείχε το Δημόσιο πάνω στο 100 % των μετοχών της εταιρείας Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα Α.Ε (ΕΤΑ Α.Ε). Η τελευταία – κάτοχος ενός ιδιότυπου χαρτοφυλακίου δικαιωμάτων υπό διαχείριση, το οποίο περιέχει 379 περιουσιακά στοιχεία που καλύπτουν συνολική επιφάνεια 70.000 στρ. ανά την Ελλάδα- έχει απορροφήσει την εταιρεία Ολυμπιακά Ακίνητα Α.Ε, ενώ σε αυτήν θα ενσωματωθεί και η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου Α.Ε (ΚΕΔ Α.Ε) αν υλοποιηθεί το πρόγραμμα συγχωνεύσεων και καταργήσεων ΔΕΚΟ που είχε εξαγγείλει και προωθούσε –μάλλον στα λόγια- η κυβέρνηση Παπανδρέου. Μα, είναι κάτι κακό και πολύ περισσότερο παράνομο θα αναρωτηθεί κάποιος από την έστω και εσπευσμένη μεταφορά της ΕΤΑ στο Ταμείο Αξιοποίησης; Προφανώς, όχι! Ούτε παράνομο είναι, ούτε πολύ περισσότερο μια κακή επιλογή. Άλλο είναι το θέμα και άλλα τα ερωτηματικά και οι σκοπιμότητες που την συνοδεύουν. Για παράδειγμα, μέχρι τώρα όποιο περιουσιακό στοιχείο του Δημοσίου περνούσε στον έλεγχο του Ταμείου ήταν για να πάρει «ίσια» το δρόμο της πώλησης –κάτι το οποίο δεν πρέπει λογικά να ισχύει για την ΕΤΑ Α.Ε και τις μετοχές της. Αρα, έχουμε μια αλλαγή κατεύθυνσης και προτεραιοτήτων και πιθανότατα μια καταλυτική στροφή στην πολιτική και την στρατηγική της; Αν ισχύει κάτι τέτοιο γιατί το υπουργείο Οικονομικών δεν προχωρά ταχύτατα στην συγχώνευση των 3 γενικών και ειδικών γραμματειών – της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Περιουσίας και των Ειδικών Γραμματειών ΔΕΚΟ και Αποκρατικοποιήσεων έτσι ώστε να διευκολυνθεί το όλο έργο, να περιορισθεί η γραφειοκρατία και οι αγκυλώσεις αλλά και οι προσωπικές ατζέντες και κυρίως να εξοικονομηθούν πόροι! Η τρόικα και οι εκπρόσωποι της γνωρίζουν από πρώτο χέρι την κατάσταση και έχουν διατυπώσει την άποψη τους για το τι μέλλει γενέσθαι. Από ότι φαίνεται θα επανέλθουν και αυτήν την φορά δεν θα διστάσουν να γίνουν δυσάρεστοι! Με άλλα λόγια, το οικονομικό επιτελείο και πιο συγκεκριμένα, ο αντιπρόεδρος και υπουργός Οικονομικών κ. Ευάγγελος Βενιζέλος χρειάζεται να αποφασίσουν με σαφή και καθαρό τρόπο –και όχι με αποσπασματικές ενέργειες- για τον νέο ρόλο του Ταμείου Αξιοποίησης. Ιδιαίτερα, μετά και την άρον άρον επίσπευση της μεταφοράς περιουσιακών στοιχείων από το δημόσιο χαρτοφυλάκιο (όπως μετοχές 5 εισηγμένων εταιρειών – ΟΠΑΠ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, ΟΛΠ, ΟΛΘ-, δικαιώματα ψήφου και εκμετάλλευσης –κρατικά λαχεία, κρατικοί περιφερειακοί αερολιμένες, περιφερειακά λιμάνια, Εγνατία Οδός Α.Ε., ΕΤΑ Α.Ε, ΕΛΤΑ Α.Ε κ.α- καθώς και δικαιώματα συμβάσεων παραχώρησης -όπως υφιστάμενοι και νέοι αυτοκινητόδρομοι. Με τα σημερινά δεδομένα, ο υφυπουργός Οικονομικών καθηγητής κ. Ιωάννης Μουρμούρας θα διαπιστώσει ότι «το πουκάμισο είναι αδειανό» καθώς οι αρμοδιότητες του θα είναι στον αέρα… και ο ίδιος άνευ ουσιώδους αντικειμένου! Με τούτα και με εκείνα, η αγορά και κυρίως όσοι εκ των εκπροσώπων της έχουν άμεση σχέση με τα τεκταινόμενα στο Ταμείο Αξιοποίησης Δημόσιας Περιουσίας έχουν αποφανθεί για την σκοπιμότητα της μεταφοράς εξπρές περιουσιακών στοιχείων και ιδιαίτερα, της ΕΤΑ Α.Ε. «Εξασφάλιση ελέγχου από την πλευρά του Ταμείου», είναι η κυρίαρχη απάντηση… Σε 15 χρόνια επεκτείνεται η διάρκεια της σύμβασης εκμετάλλευσης των κρατικών λαχείων από 12 χρόνια όπως είχε ορισθεί για πρώτη φορά τον περασμένο Σεπτέμβριο. Οι λόγοι που υποχρέωσαν την κυβέρνηση Παπανδρέου στις 27 Οκτωβρίου 2011 να παρατείνει το χρόνο της σύμβασης δεν ανακοινώθηκαν επισήμως αν και η επιλογή αυτή έχει συνέπειες και στο τίμημα αλλά και στο ανταγωνισμό που θα αναπτυχθεί.

Κωστας Τσαουσης - [Δημοσιευθηκε στην εφημεριδα ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ την Κυριακη 20 Νοεμβριου 2011]

Το (τελευταιο;) στορι της "Ελευθεροτυπιας"

Με την ίδια άνεση που άναψε τσιγάρο –δίχως προηγουμένως να ζητήσει άδεια ως προσκαλεσμένη στο σχεδόν αποστειρωμένο περιβάλλον ενός διευθύνοντα συμβούλου μιας από τις μεγάλες εμπορικές τράπεζες της χώρας- απάντησε και στο καθοριστικό ερώτημα που ξεκλείδωνε το πακέτο της χρηματοδότησης: «Τίποτα», είπε η εκδότρια και ο τραπεζίτης που έκανε το λάθος να ρωτήσει για το είδος της εγγύησης από την πλευρά της εταιρείας που θα μπορούσε να συνοδεύσει την χρηματοδότηση έμεινε άναυδος. Μάλιστα, προτού καν συνέλθει ήρθε και μια δεύτερη απάντηση που μπορεί και έχει μια ιστορική τεκμηρίωση αλλά σε καμία περίπτωση για τα δεδομένα της τραπεζικής αγοράς και των κανόνων της δεν μπορούσε να εξασφαλίσει το απαραίτητο κλειδί για την χρηματοδότηση της μελλοντικής πορείας της εταιρείας. Μιας εταιρείας που έχει μαζέψει δάνεια της τάξης των 40 και πλέον εκατομμυρίων ευρώ ( 25 εκατ. ευρώ στην Τράπεζα Πειραιώς και άλλα 16 εκατ. ευρώ στην Alpha Bank) και η αξιοποίηση των περιουσιακών της στοιχείων – το κτίριο του Νέου Κόσμου που στεγάζει τα γραφεία της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» και οι εγκαταστάσεις της εκτυπωτικής μονάδας στο Κορωπί- στην καλύτερη των περιπτώσεων και σε μια διαφορετική συγκυρία για την κτηματαγορά θα μπορούσε να εξασφαλίσει το μηδενισμό του δανεισμού και των βασάνων του. «Νομίζω πως είναι αρκετό ότι η εφημερίδα μας ανέτρεψε τα δεδομένα της αγοράς», είπε ή κάτι σαν και αυτό. Έτσι κι αλλιώς, η απάντηση της χάθηκε μέσα στους καπνούς του τσιγάρου της ή των τσιγάρων της…Η αναφορά της προέδρου του Δ.Σ και διευθύνοντος συμβούλου της εισηγμένης Χ.Κ. Τεγόπουλος κας Μάνιας (Μαριάνθης) Τεγοπούλου στην μεγάλη κίνηση του ΄75 - έναν χρόνο μετά την Μεταπολίτευση- δεν φαίνεται πως είχε πέραση. Το ζητούμενο δεν ήταν η επικαιροποίηση της δικαίωσης της κίνησης του αείμνηστου Χρήστου (Κίτσου) Τεγόπουλου αλλά η εξασφάλιση της συνέχειας της χρηματοδότησης στο κλυδωνιζόμενο συγκρότημα της Μίνωος. Αλλά, ακόμη και σε αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες η κα Τεγοπούλου παρέμεινε αυθεντική – ήταν η Μάνια που ήξεραν και γνώρισαν οι φίλοι και οι συνεργάτες της – η Μάνια των Εξαρχείων (παλαιότερα) αλλά και των καλοκαιριών στα Κουφονήσια και την Φολέγανδρο, η Μάνια που δεν γνώριζε περιορισμούς και δεν έκανε σκόντο στην έτσι και αλλιώς βιωμένη αντισυμβατικότητα της. Και εδώ μπορεί κανείς να διαγνώσει το πρόβλημα, το πρόβλημα της συνάντησης της δική της κουλτούρας με την κουλτούρα των τραπεζιτών. Δύο κουλτούρες- δυο διαφορετικοί πολιτισμοί και εν τέλει , δυο διαφορετικές στάσεις και επιλογές ζωής. Από την πλευρά της, η κα Τεγοπούλου- η Μάνια σε κάθε περίπτωση- δεν υποκρινόταν διόλου όταν υποστήριζε πως δεν έχει τίποτα περισσότερο από το όνομα και την ιστορία της εφημερίδας της για να εξασφαλίσει χρηματοδότηση. Το ίδιο συνέβαινε και όταν η ίδια έλεγε πως εκείνη είναι όλο το μάνατζμεντ της εταιρείας όταν την προέτρεπαν να στείλει τον επικεφαλής της οικονομικής διεύθυνσης της εταιρείας για να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις ή όταν σφύριζε αδιάφορα στις εκκλήσεις των τραπεζιτών για αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου. Οι τελευταίοι δεν μπορούσαν να καταλάβουν –είναι πέραν από τον υπαρκτό τους κόσμο- την άνεση της να αγοράζει, εν μέσω του κυκλώνα που έχει «χτυπήσει» τα media, το εξοχικό σπίτι του καταδικασμένου για την υπόθεση της «17Ν» Γιωτόπουλου στους Λειψούς (μια αγορά της εκδότριας που έφερε στην δημοσιότητα η εφημερίδα «Το Καρφί») ή να συνεχίζει να καλύπτει οικονομικά τις δραστηριότητες του σημερινού συντρόφου της. Αν και τα ποσά δεν είναι μεγάλα ιδιαίτερα στην περίπτωση της εξαγοράς του διώροφου του Γιωτόπουλου στους Λειψούς -το κόστος ήταν γύρω στα 170 χιλιάδες ευρώ- εκείνο που μετρά είναι οι συμπεριφορές… Το γιατί και το πώς είναι μια άλλη υπόθεση. Εν πολλοίς αιδευκρίνιστη που όμως κινείται στην νομιμότητα της ιδιωτικής, προσωπικής σφαίρας. Με την λογική των τραπεζιτών είναι αδιανόητη οποιαδήποτε συμμετοχή – με τον ένα ή άλλο τρόπο- της εισηγμένης Χ.Κ.Τεγόπουλος στην εταιρεία Planatech A.E. Nαυπηγικού Σχεδιασμού, την εταιρεία του σημερινού συντρόφου της στην ζωή, με τον οποίο έχει αποκτήσει μια όμορφη κορούλα. Για την ιστορία η εισηγμένη εκδοτική εταιρεία έχει δώσει εγγυήσεις στις τράπεζες συνολικού ύψους 3 εκατ. ευρώ υπέρ της Planatech για τις οποίες δεν έχει λάβει καμιά εξασφάλιση. Και εδώ αρχίζουν τα μικρά αλλά ουσιώδη ζητήματα στα ψιλά γράμματα της Εταιρικής Διακυβέρνησης. Κακά τα ψέματα, η κα Τεγοπούλου –η αυθεντικά αντισυμβατική Μάνια- είναι η επικεφαλής και μια εκ των βασικών μετόχων μιας εισηγμένης (public) εταιρείας όπου οι υποχρεώσεις τις περισσότερες φορές είναι υπέρτερες των δικαιωμάτων. Τα (δεδομένα) σύν και πλήν της μετοχικής Δημοκρατίας. Το ΄75 ο πατέρας της, ο Χρήστος Τεγόπουλος –ο Κίτσος- έγινε μέσα σε μια νύκτα χάρις στο αδιαμφισβήτητο θάρρος και την μοναδικά αυθεντική λεβεντιά του άρχοντας του Τύπου- ο μόνος αυτοδημιούργητος, πέραν από τα κυρίαρχα παραδοσιακά τζάκια. Χάρις στα προσόντα του ιδρυτή της αλλά και το κλίμα των πρώτων χρόνων της Μεταπολίτευσης η «Ελευθεροτυπία» απέκτησε γρήγορα χαρακτηριστικά εμβληματικής παρουσίας στην αγορά των media. Μια αγορά όπου η δυνατότητα συμμετοχής στο power game ήταν το υπέρτατο αγαθό που άνοιγε όλες τις πόρτες ακόμη και τα ταμεία των τραπεζών – οι περισσότερες από αυτές υπό τον έλεγχο του κράτους και του εκάστοτε επικεφαλής του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης. Τότε, υπήρχαν ακόμη οι υπουργοί και τα τηλέφωνα τους. Τώρα, η κληρονόμος είχε να αντιμετωπίσει ως συνομιλητής και συναλλασσόμενος τραπεζίτες με διαφορετικές αντιλήψεις περί πολιτικού κόστους … Δυστυχώς, για την κληρονόμο του ιδρυτή της «Ελευθεροτυπίας» η επίκληση των ηρωικών στιγμών του παρελθόντος δεν είχε πέρα από διάθεση κατανόησης κανένα μα κανένα πρακτικό αντίκρισμα στην Ελλάδα του Μνημονίου… Έτσι, πολύ γρήγορα η κα Μάνια Τεγοπούλου βρέθηκε να αγωνίζεται μόνη –αν και οπλισμένη με δύναμη ψυχής και με πολύ αξιοπρέπεια- για να περισώσει στις δύσκολες συνθήκες της οικονομικής ασφυξίας των media ό,τι θα μπορούσε να περισωθεί από την οικογενειακή επιχειρηματική κληρονομιά. Μόνη απέναντι σε τραπεζίτες που με κάθε σεβασμό απέναντι σε μια ζώσα ιστορία απαιτούσαν να δουν, να καταγράψουν και να αξιολογήσουν δεδομένα. Η κα Μάνια Τεγοπούλου πολλές φορές σε κρίσιμες στιγμές του περασμένου καλοκαιριού δεν δίστασε να ομολογήσει πως είναι και η …οικονομική διευθύντρια της εταιρείας – ένα επικίνδυνο φλερτάρισμα με τα one man show εγχειρήματα. Είναι αλήθεια πως η κα Μάνια Τεγοπούλου, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Χ.Κ. Τεγόπουλος, είναι και παραμένει το μοναδικό εκτελεστικό μέλος του πενταμελούς Δ.Σ – ακόμη και η αδελφή της Ελένη που μετέχει με την ιδιότητα της αντιπροέδρου είναι μη εκτελεστικό μέλος. Το γεγονός αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η κα Τεγοπούλου είναι –προφανώς με επιλογή, έστω και αναγκαστική- η μόνη που έχει ευθύνες για την ενεργή συμμετοχή της στο μάνατζμεντ και δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυρισθεί κανείς πως η ίδια συγκέντρωσε και συνεχίζει να συγκεντρώνει στο πρόσωπο της τα πάντα – ευθύνες και υποχρεώσεις για το καλό και το κακό… Και αυτό σε μια περίοδο που η εμβληματική εφημερίδα της Μεταπολίτευσης και γενικότερα, η ιδιοκτήτρια εκδοτική επιχείρηση βρέθηκε κυριολεκτικά ευάλωτη στο μάτι του κυκλώνα που «χτύπησε» τα media. Η κυκλοφορία της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία»(συμπεριλαμβανομένης και της Σαββατιάτικης έκδοσης) μέσα σε ένα χρόνο – πρώτο εξάμηνο 2011 σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του 2010- είναι κατά μέσο όρο χαμηλότερη κατά 28,93%, και της κυριακάτικης έκδοσης κατά 26,51%. Επιπλέον, τα έσοδα από τις πωλήσεις το πρώτο εξάμηνο του 2011 διαμορφώθηκαν στο ύψος των 13,8 εκατ. ευρώ παρουσιάζοντας μείωση κατά 39,77% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2010, ενώ τα διαφημιστικά έσοδα της «Ελευθεροτυπίας», της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» και των ενθέτων τους το πρώτο εξάμηνο του 2011 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2010 μειώθηκαν κατά 45,49% περίπου. Πιο συγκεκριμένα, τα έσοδα από διαφημιστικές καταχωρήσεις στο πρώτο εξάμηνο του 2011 ανήλθαν σε 4,17 έναντι 7,65 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο του 2010. Με βάση αυτές τις επιδόσεις ο κύκλος εργασιών του Ομίλου και της Εταιρείας το πρώτο εξάμηνο του 2011 ανήλθε σε 23 εκατ. ευρώ περίπου παρουσιάζοντας μείωση κατά 31% περίπου σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2010 και το τελικό αποτέλεσμα – μετά από φόρους- ήταν για τα καλά ζημιογόνο. Πιο συγκεκριμένα, οι ζημιές του ομίλου και της εταιρείας το πρώτο εξάμηνο του 2011 έφτασαν τα 14,6 και 15,4 εκατ. ευρώ έναντι ζημιών 9,9 και 9,7 εκατ. ευρώ αντίστοιχα το ίδιο χρονικό διάστημα για το 2010. Τα αποτελέσματα ανακοινώνονται στα τέλη του περασμένου Αυγούστου όταν το κλίμα ακόμη δεν έχει βαρύνει για τα καλά από τον ερχομό των ελεγκτών της Blackrock στις τράπεζες αλλά και τα αδιέξοδα της γενικότερης οικονομικής πολιτικής. Τότε ξαναήρθε στην επιφάνεια με πολύ δραματικό τρόπο η επικαιροποίηση του σχεδίου για την εξυγίανση των οικονομικών και την αναδιάρθρωση των δομών και της λειτουργίας της εταιρείας- ένα σχέδιο που απαιτούσε κοντά στα 22 εκατομμύρια ευρώ για να εφαρμοσθεί σωστά και να αποδώσει τα προσδοκώμενα από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές. Το πακέτο της χρηματοδότησης –τουλάχιστον σύμφωνα με το αίτημα που κατατέθηκε στις αρχές του περασμένου καλοκαιριού στην διοίκηση της Alpha Bank- προέβλεπε ότι τα 8 εκατομμύρια ευρώ θα ήταν διαθέσιμα για τις ανάγκες του 2011, ενώ άλλα 8 εκατομμύρια ευρώ θα έπρεπε να ήταν διαθέσιμα για τον επόμενο χρόνο, το 2012. Τα 16 αυτά εκατομμύρια θα ήταν η συνεισφορά της Alpha Bank,ενώ το υπόλοιπο κομμάτι του πακέτου χρηματοδότησης περνούσε –έτσι τουλάχιστον φαινόταν πως έχει συμφωνηθεί ανάμεσα στα δύο μέρη- στην αποκλειστική ευθύνη των μετόχων της Χ.Κ. Τεγόπουλος και κυρίως στις πλάτες των βασικών της μετόχων δηλαδή στις θυγατέρες του ιδρυτή της «Ελευροτυπίας» αείμνηστου Κίτσου Τεγόπουλου. Η κ. Μάνια (Μαριάνθη) Τεγοπούλου και η κ. Ελένη Τεγοπούλου (η Λένα Μακρή της αθηναϊκής θεατρικής σκηνής) κατέχουν πάνω από το 76 % της εισηγμένης εταιρείας θα έπρεπε να προχωρήσουν άμεσα σε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου και να βάλουν την μερίδα του λέοντος, στηρίζοντας την οικογενειακή επιχειρηματική-εκδοτική παράδοση και επένδυση. Ο τρίτος τη τάξει μέτοχος, η ΝΕΠ Εκδόσεις Α.Ε (με το 12,5 % των μετοχών) –κληρονομιά από το πέρασμα του κ. Λαυρέντη Λαυρεντιάδη από τα media- μάλλον δεν είναι σε θέση να παίξει το ρόλο του «λευκού ιππότη» ακόμη κι αν το ήθελε… Μέχρι την πρόσφατη ανακοίνωση της ίδιας της εταιρείας και της διοίκησης της –το πρωτοσέλιδο της «Ελευθεροτυπίας»- όπου οι αναγνώστες της και ευρύτερα, η κοινή γνώμη μάθαινε τα περί της άρνησης της Αlpha Bank να προχωρήσει σε εκταμίευση 8 εκατομμυρίων ευρώ δεν υπήρξε καμιά εξέλιξη στο κρίσιμο ζήτημα της κεφαλαιακής ενίσχυσης της εισηγμένης εταιρείας μέσω της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου, ούτε πολύ περισσότερο προχώρησε έστω και κατ΄ελάχιστο η υλοποίηση του σχεδίου εξυγίανσης. Και εδώ βρίσκεται, σύμφωνα με συνδυασμένες και αξιολογημένες πληροφορίες, το κουμπί της υπόθεσης. Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Στις αρχές του περασμένου Απριλίου η μετοχική βάση της Χ.Κ. Τεγόπουλος, η επενδυτική κοινότητα, η τραπεζική αγορά αλλά και η ευρύτερη κοινή γνώμη είχε την ευκαιρία να πληροφορηθεί πως η διοίκηση της εισηγμένης εκδοτικής επιχείρησης θεωρούσε πως το δίκιο ήταν όλο με το μέρος της σε σχέση με μια μίνι αντιπαράθεση με το μάνατζμεντ της Τράπεζας Πειραιώς. Πιο συγκεκριμένα, ένα μικρό απόσπασμα από την ανακοίνωση της Έκθεσης Διαχείρισης που συνόδευε τον Ισολογισμό του 2010 στο επίσημο site του Χρηματιστηρίου Αθηνών έδινε την εικόνα της πραγματικότητας και άφηνε μια πολύ πικρή γεύση σε όλους όσοι από την εκδοτική πιάτσα και την δημοσιογραφική οικογένεια για πρώτη φορά συνειδητοποιούσαν ότι η πιο εμβληματική από τις εφημερίδες της Μεταπολίτευσης αντιμετώπιζε κρίσιμα προβλήματα ρευστότητας. Τι ανέφερε, όμως, αυτό το μικρό απόσπασμα; «Επιπλέον για την βελτίωση της ρευστότητας και τη συνέχιση της δραστηριότητας της Εταιρείας προτιθέμεθα εντός του 2011, να ενισχύσουμε κεφαλαιακά την Εταιρεία ή να προσφύγουμε σε περαιτέρω δανεισμό ή να αξιοποιήσουμε τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας. Επιπροσθέτως για το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα η εταιρεία δικαιούται να εισπράξει ποσό 5.000.000 ευρώ από την έκδοση ομολογιών, του ομολογιακού δανείου που έχει συνάψει με την Τράπεζα Πειραιώς ποσού 25.000.000 ευρώ». Η συνέχεια είναι πάνω κάτω γνωστή. Τα 5 εκατ. ευρώ έγιναν αφορμή να γραφούν και να ξαναγραφούν αιχμηρά σχόλια (αρκετά από αυτά από την ίδια την κα Μάνια Τεγοπούλου) στις παραπολιτικές σελίδες της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» και το ζημιογόνο αποτέλεσμα του 2010 –που ξεπέρασε κάθε όριο- οδήγησε την μετοχή της εισηγμένης εταιρείας σε καθεστώς επιτήρησης στο οποίο παραμένει και σήμερα. Σε αυτό το κλίμα η διοίκηση της Χ.Κ. Τεγόπουλος εμφανίζεται και ενώπιον των εν δυνάμει χρηματοδοτών – δανειστών της διατεθειμένη να συζητήσει και ενδεχομένως να αποδεχθεί ένα σχέδιο οικονομικής εξυγίανσης και επιχειρησιακής αναδιάρθρωσης και ανασυγκρότησης. Το σχέδιο αυτό μπορεί να είχε αρκετές παραλλαγές αλλά στον πυρήνα του είχε ορισμένες απλές και συγκεκριμένες παραδοχές τις οποίες δεν μπορούσε κανείς ούτε να αγνοήσει, ούτε και να παρακάμψει. Καθαρές κουβέντες. Τα σύκα σύκα και η σκάφη σκάφη. Ποιες ήταν, όμως, αυτές οι παραδοχές; Η πρώτη και καίρια από αυτές τις παραδοχές είχε να κάνει με την πληγή του τυπογραφείου, της ιδιόκτητης εκτυπωτικής μονάδας που είναι εγκατεστημένη στο Κορωπί. Η συγκεκριμένη μονάδα που απασχολεί πάνω από το 1/3 του συνόλου του προσωπικού ( 350 σε σύνολο πάνω από 800 εργαζόμενους) βάζει μέσα στην εισηγμένη κατά 10 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο. Η βασική πρόταση για την πλήρη και οριστική αντιμετώπιση της χαίνουσας πληγής ήταν το κλείσιμο του τυπογραφείου και η αξιοποίηση των εγκαταστάσεων (πώληση ή ενοικίαση). Προφανώς, το κλείσιμο του τυπογραφείου θα είχε άμεση συνέπεια να συμπαρασύρει το σύνολο των εργαζομένων σε αυτό… Τραπεζικοί κύκλοι θεωρούσαν και συνεχίζουν να θεωρούν και σήμερα πως το κλείσιμο του τυπογραφείου θα ήταν μια καθοριστική κίνηση που θα επέτρεπε στην ίδια την επιχείρηση να ανασάνει και να μπορέσει να σταθεί ως αξιόπιστος συνομιλητής στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης. Αλλά, δεν ήταν το τυπογραφείο το μόνο αγκάθι. Η μείωση του προσωπικού στο κτίριο της Μίνωος άρχισε να γίνεται από κάποια στιγμή και πέρα ένα βασικό προαπαιτούμενο για την συνέχεια. Ο τελικός αριθμός δεν θα έπρεπε να ξεπερνά τα 250 με 300 άτομα – δημοσιογράφοι, τεχνικοί και διοικητικό- υποστηρικτικό προσωπικό. Και αυτό γιατί κανείς δεν μπορούσε να βάλει υπογραφή σε ένα σχέδιο εξυγίανσης που αδυνατούσε να βάλει τέρμα στην ζημιογόνο λειτουργία της εταιρείας. «Με 2 εκατ. ευρώ ζημιές το μήνα, καμία λύση δεν μπορούσε να προχωρήσει», λέει υψηλόβαθμο τραπεζικό στέλεχος με συμμετοχή στις διαπραγματεύσεις του περασμένου καλοκαιριού. Σήμερα, ακόμη κι αν εκταμιευόταν η πρώτη δόση των 8 εκατ. ευρώ –σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο- θα έφευγε στα δεδουλευμένα… που παραμένουν απλήρωτα. Κώστας Τσαούσης - [Δημοσιευθυηκε στην εφημεριδα ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ την Κυριακη 13 Νοεμβριου 2011]

Ο επίμονος τραπεζίτης … στο τιμόνι της χώρας.

Ένα τηλεφώνημα και μια επιστολή –όλη κι όλη 10 γραμμές- έκριναν την τύχη και το μέλλον του κ. Λουκά Παπαδήμου στην διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδος. Η επιστολή είχε αποδέκτη τον τότε πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου και έφερε την υπογραφή του τότε υπουργού Εθνικής Οικονομίας κ. Γιάννου Παπαντωνίου. Είχε προηγηθεί μια τηλεφωνική επικοινωνία ανάμεσα στους δύο άνδρες, όπου ο Ανδρέας Παπανδρέου έδωσε το πράσινο φώς στον υπουργό του να δρομολογήσει την αλλαγή στην κορυφή της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας. Ήταν λίγες μόλις μέρες πριν το τέλος του Οκτωβρίου του 1994 –κλεισμένα 17 χρόνια από τότε. Ο μέχρι τότε υποδιοικητής αναλάμβανε το ανώτατο αξίωμα στην διοίκηση της Κεντρικής Τράπεζας, με πρόταση Παπαντωνίου και αποδοχή Παπανδρέου, διαδεχόμενος τον Γιάννη Μπούτο. Αλλά, ας πούμε την ιστορία από την αρχή. Ο Ανδρέας Παπανδρέου επιστρέφει με θριαμβευτικό τρόπο -ποσοστό 47%- στην εξουσία μετά το διάλλειμα Μητσοτάκη και επιλέγει να στείλει στην Τράπεζα της Ελλάδος –στη θέση του κ. Τίμου Χριστοδούλου- έναν παλιό Καραμανλικό που όμως είχε το θάρρος να σταθεί δίπλα του στις δύσκολες για εκείνον πολιτικές και προσωπικές του ώρες μετά το ‘89. Έτσι, στις αρχές Δεκεμβρίου 1993 διορίζεται διοικητής ο Γιάννης Μπούτος – παλιός υπουργός του Κωνσταντίνου Καραμανλή και από τα εξέχοντα πρόσωπα της κεντροδεξιάς που είχαν συμμετάσχει στο συμμαχικό σχήμα της Δημοκρατικής Συμπαράταξης. Την ίδια ώρα, ο κ. Παπαδήμος, επί σειρά ετών οικονομικός σύμβουλος της Κεντρικής Τράπεζας,από την αρχή της διοίκησης Δημήτρη Χαλικιά, γίνεται υποδιοικητής. Ούτε πέντε μήνες μετά, δηλαδή τον Απρίλιο του 1994, ο Γιώργος Γεννηματάς που βρέθηκε αμέσως μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου του 1993 και παρά τα σοβαρότατα προβλήματα υγείας στο πηδάλιο του οικονομικού επιτελείου χάνει την μάχη για την ζωή και στην θέση του ορίζεται ο Γιάννος Παπαντωνίου. Λίγες μέρες –ούτε δέκα το πολύ μέρες όπως θυμούνται παλιοί οικονομικοί συντάκτες- μετά την αναγκαστική αλλαγή φρουράς στο κτίριο της Πλ. Συντάγματος ξεκινά μια σφοδρή επίθεση κερδοσκόπων απέναντι στην δραχμή στις ξένες αγορές. Τότε, για πρώτη φορά ο Παπανδρέου νιώθει να μην είναι στο ίδιο μήκος κύματος με τον Μπούτο. «Είχαν διαφορετικές προσεγγίσεις στο ζήτημα τόσο της ισοτιμίας της δραχμής, όσο και της αντιμετώπισης των κερδοσκόπων», επισημαίνουν παλαιοί συνεργάτες του Ανδρέα Παπανδρέου, «και προς τιμήν τους δεν το έκρυβαν». Η διαφορά αυτή, όμως, φαίνεται πως δηλητηρίαζε όσο περνούσε ο καιρός την σχέση συνεργασίας τους και ο Ανδρέας ήδη από το καλοκαίρι του ’94 αναζητούσε μια αφορμή για την «έξοδο» του Μπούτου από την Τράπεζα της Ελλάδος. Η αφορμή βρέθηκε σε ένα κατά τα άλλα τυπικό διαχειριστικό θέμα ευθύνης του Κεντρικού Τραπεζίτη και ο Ανδρέας ζήτησε από τον Γιάννο Παπαντωνίου εδώ και τώρα ένα όνομα. Έτσι άρχισε η ιστορία του κ. Λουκά Παπαδήμου στην κορυφή της εποπτικής αρχής του χρηματοπιστωτικού τομέα στην χώρα μας που αποτέλεσε, δίχως άλλο, και την απαρχή για την καθιέρωση του στην πρώτη σειρά των εγνωσμένου κύρους προσωπικοτήτων με παρουσία στο δημόσιο βίο της χώρας. Ο Ανδρέας Παπανδρέου μπορεί να μην είχε πάρε δώσε με τον τότε 40αρη ακαδημαϊκό –ήταν ήδη καθηγητής στο Οικονομικό του Πανεπιστημίου Αθηνών και μάλιστα δίδασκε μαζί με τον κ. Γιάννη Στουρνάρα μεταξύ άλλων το μάθημα «Θεωρία της Οικονομικής Πολιτικής»- αλλά είχε μια εικόνα μια εικόνα για εκείνον. Μια εικόνα που ήταν και καλή και καθαρή και κυρίως είχε φιλοτεχνηθεί ψηφίδα- ψηφίδα με πληροφορίες από την ακαδημαϊκή και ερευνητική προϋπηρεσία του αλλά και τις γενικότερες καταβολές του. Άλλωστε, το βιογραφικό του δεν άφηνε περιθώρια αμφισβητήσεων και ο Ανδρέας Παπανδρέου γνώριζε καλύτερα από πολλούς άλλους τι σήμαινε η κάθε μια αναφορά και ποια ήταν η αποτίμηση της αξίας της. Προφανώς και πρόσεξε όσο κανείς άλλος τις σπουδές στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασσαχουσέττης (ΜΙΤ), απ’ όπου ο Λουκάς Παπαδήμος πήρε και το διδακτορικό του δίπλωμα στα Οικονομικά. ‘Όπως το ίδιο θα έκανε διαβάζοντας για τα 9 χρόνια ακαδημαϊκής πορείας – από το 1975 μέχρι το 1984- ως καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Columbia στη Νέα Υόρκη. Εκείνα τα χρόνια πρέπει να ήταν που γνωρίστηκε με την σύζυγο του, μια δραστήρια γυναίκα που προτιμά να μιλά και να εκφράζεται με την δύναμη των χρωμάτων. Αν πιστέψουμε το site του Πανεπιστημίoυ Columbia –Teachers College- η Shanna Ingram Παπαδημου ολοκληρώνει τις σπουδές της εκεί το 1980 και ακολουθεί τον σύζυγο της στην Ελλάδα. Από τότε, η ολλανδικών οικογενειακών καταβολών Shanna αλλά κοσμοπολίτισα μέχρι το μεδούλι τον ακολουθεί τον αγαπημένο της Λουκά σε κάθε του βήμα και συνεχίζει παντού και πάντα να ζωγραφίζει και να αποτυπώνει στον καμβά τον προσωπικό της κόσμο και την προσωπική της αλήθεια. ‘Οποιος δεν έχει δει τα έργα της που αναφέρονται στις μέρες της Νέας Υόρκης –τα ζεστά κόκκινα και τα εύθυμα πορτοκαλί- αλλά και της ψυχρές μέρες της Φρανκφούρτης με την αμυδρή πράσινη ελπίδα… Πάντως, δεν ήταν μόνο το βιογραφικό που μέτρησε στην επιλογή του κ. Παπαδήμου, στην πρόταση του κ. Παπαντωνίου και στην αποδοχή της από τον αείμνηστο Ανδρέα Παπανδρέου. Και αυτό γιατί ο σημερινός Πρωθυπουργός είχε πάρει με τον καλύτερο δυνατόν τρόπο το διαβατήριο για την είσοδο στα δημόσια πράγματα. Το διαβατήριο ήταν η συμμετοχή στην ολιγομελή Επιτροπή Αγγελόπουλου – από το όνομα του επικεφαλής της, του ακαδημαϊκού Άγγελου Αγγελόπουλου- την εποχή της Οικουμενικής Κυβέρνησης στην προεδρία της οποίας βρισκόταν ο Ξενοφών Ζολώτας, ένα εμβληματικό πρόσωπο της μεταπολεμικής πολιτικής και οικονομικής ζωής της χώρας. Ο κ. Παπαδήμος, ήδη από το 1988 καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, βρέθηκε με υψηλές συστάσεις –του ίδιου του Ξενοφώντος Ζολώτα αλλά και του τότε διοικητή της ΤτΕ Δημήτρη Χαλικιά- στην επιστημονική επιτροπή Αγγελόπουλου που κατήρτισε τη γνωστή Έκθεση για τη "Σταθεροποίηση και Ανάπτυξη της Ελληνικής Oικονομίας", μία ακόμη από τις πολλές Εκθέσεις Ελλήνων και ξένων που αραχνιάζουν σε ράφια και …ντουλάπια. Για την ιστορία, στην ίδια Επιτροπή ο κ. Παπαδήμος βρέθηκε μαζί με συναδέλφους του από το Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών που έπαιξαν ρόλο στα πράγματα στην συνέχεια όπως ο κ.Τάσος Γιαννίτσης και ο κ. Σταύρος Θωμαδάκης. Μία παρένθεση στο σημείο αυτό είναι χρήσιμη και αναγκαία. Η ακαδημαϊκή πορεία του κ. Παπαδήμου στην Ελλάδα αρχίζει το 1984 όταν έρχεται ως επισκέπτης καθηγητής στο σημερινό Οικονομικό Πανεπιστήμιο, την παλιά και καλή ΑΣΟΕΕ. Εκεί, μένει ουσιαστικά για μια σεζόν. Θα περάσουν τρία ολόκληρα χρόνια μέχρι να εκλεγεί καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, σε ένα Τμήμα όπου η πόλωση ανάμεσα στους «συντηρητικούς» και τους «προοδευτικούς» κυριαρχεί και το στάτους κβο τηρείται με θρησκευτική ευλάβεια. Στην φάση της εκλογής του κ. Παπαδήμου οι «προοδευτικοί», με ηγέτη τον πρώην υπουργό Κωστή Βαϊτσο, έχουν το πάνω χέρι και σε αυτούς ανήκει η πρωτοβουλία για την εκλογή νέων καθηγητών που εδραιώνουν την κυριαρχία της στα πράγματα. Από την άλλη πλευρά, η παράταξη των «συντηρητικών» όπου κυριαρχεί η παρουσία του Παναγιώτη Παυλόπουλου, του Κωνσταντίνου Δρακάτου και του Γιώργου Οικονόμου προωθεί και εκείνη καινούργια πρόσωπα, μεταξύ των οποίων και ο Γιώργος Προβόπουλος. Σε αυτό το περιβάλλον προωθείται η υποψηφιότητα Παπαδήμου και επιτυγχάνεται η εκλογή του ως καθηγητή. Αντιδράσεις για το πρόσωπο του δεν υπήρξαν ή τουλάχιστον δεν καταγράφηκαν στην μνήμη των περισσότερων από τους παλιούς καθηγητές. Άλλωστε, ο κ. Παπαδήμος τα «παράσημα» τα είχε αποκτήσει στο εξωτερικό και η παρουσία του στην Τράπεζα της Ελλάδος –Οικονομικός Σύμβουλος, Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών- του έδινε κύρος και αξιοπιστία στους ακαδημαϊκούς κύκλους της εποχής. Εκείνα τα χρόνια και σε εκείνους τους χώρους φτιάχνονται και δοκιμάζονται σχέσεις, δεσμοί και φιλίες. Για παράδειγμα, ο κ. Παπαδήμος είναι υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος όταν ο συνάδελφος του στο Πανεπιστήμιο, ο κ. Γιάννης Στουρνάρας ακολουθεί στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας τα βήματα ανόδου του κ. Γιάννου Παπαντωνίου και αναλαμβάνει την θέση του προέδρου του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων (ΣΟΕ)- ένα κρίσιμο πόστο δίπλα στον υπουργό. Όταν ξεσπάει, λοιπόν, η «μάχη της δραχμής» -άνοιξη του 1994- και η διάσταση απόψεων και προσεγγίσεων ανάμεσα στην κυβέρνηση Παπανδρέου και την διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδος υπό τον Γιάννη Μπούτο, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας γνωρίζει από πρώτο χέρι τις απόψεις του υποδιοικητή και δεν διστάζει ούτε στιγμή να βάλει το όνομα του στο χαρτί μερικούς μήνες μετά όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου έχει αποφασίσει να προχωρήσουν οι διαδικασίες αλλαγής στην κορυφή της Τράπεζας της Ελλάδος. Οι τρείς τους – Γιάννος Παπαντωνίου, Γιάννης Στουρνάρας και Λουκάς Παπαδήμος- θα συντονίσουν τα βήματα τους και θα συμπορευθούν για χρόνια, ειδικά δε μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον κ. Κώστα Σημίτη. Ο τελευταίος βρίσκει μια παγιωμένη κατάσταση στα οικονομικά της Κυβέρνησης και του Κράτους με την οποία συμφωνεί, στηρίζει και στηρίζεται σε αυτήν. Σύμφωνα με αφηγήσεις των πρωταγωνιστών της εποχής ο κ. Λουκάς Παπαδήμος είναι ο πρώτος που μαθαίνει το σχέδιο για την υποτίμηση της δραχμής. Είναι Δεκέμβριος του 1997. Ο κ. Γιάννος Παπαντωνίου όταν πείθεται για την σκοπιμότητα της χρονικής επίσπευσης της έτσι κι αλλιώς αναγκαίας και απαραίτητης υποτίμησης –ήταν να γίνει μέχρι το τέλος του 1998- σπεύδει σε εκείνον και ανοίγει πλήρως τα χαρτιά του. Έτσι, όταν ο κ. Παπαντωνίου λίγο μετά τις γιορτές παρουσιάζει την πρόταση του στον πρωθυπουργό κ. Κώστα Σημίτη είναι σε θέση να πει: «Ο Λουκάς συμφωνεί». Η υποτίμηση γίνεται στις 15 Μαρτίου του 1998 και ήταν ένα από τα προαπαιτούμενα για την πορεία της χώρας προς το ευρώ. Η παρουσία του κ. Παπαδήμου στα χρόνια της διακυβέρνησης Σημίτη είναι καταλυτική. Πολλοί αναρωτιούνται αν και σε ποιο βαθμό ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος μπορεί να λογισθεί και να προσμετρηθεί στους «Αποστόλους» του σημιτικού Εκσυγχρονισμού; Η απάντηση είναι μάλλον εύκολη και απλή. Ο κ. Παπαδήμος ανήκει εξ αρχής –από την πρώτη στιγμή της παρουσίας του στο δημόσιο βίο- σε εκείνο το ρεύμα που αποζητούσε τον πολιτικό και οικονομικό εκσυγχρονισμό και εν τέλει βρήκε στο πρόσωπο του Κώστα Σημίτη τον πολιτικό του εκφραστή. Ο κ. Παπαδήμος έρχεται στην Τράπεζα της Ελλάδος όταν το κεφάλαιο του κ. Γεράσιμου Αρσένη έχει πλήρως αναλωθεί και ο ίδιος αρνείται να συμμετέχει στην υψηλών προδιαγραφών εσωκομματική και ενδοκυβερνητική ίντριγκα – που μπορεί να φαίνεται γλυκειά όσο και επικίνδυνη για ενθουσιώδεις και απρόσεκτους… Ενας παλιός του συνάδελφος ακούγοντας το ερώτημα «σε ποιόν Θεό πιστεύει» ο κ. Παπαδήμος, δεν έχει κανένα ενδοιασμό για να απαντήσει: «Ήταν και παραμένει τυπικός American Liberal» - ένας κατ΄εξοχήν αμετάφραστος όρος για τα ελληνικά πολιτικά και όχι μόνο δεδομένα. Ο ίδιος συνομιλητής σπεύδει να διευκρινίσει ότι «ο Λουκάς κάθε άλλο παρά υποτίμησε ή απαξίωσε την πολιτική τάξη των πραγμάτων στην Ελλάδα απλώς συμμετείχε με τον τρόπο που επιβάλλει η ιδιότητα του statesman». Και ως statesman λειτούργησε σε κάθε του βήμα ο 64χρονος σήμερα απόφοιτος του φημισμένου Ιδρύματος Τεχνολογίας της Μασσαχουσέττης (ΜΙΤ)- απ’ όπου πήρε και το διδακτορικό του δίπλωμα στα Οικονομικά. Ο κ. Παπαδήμος, όπως οι περισσότεροι απόφοιτοι του Κολλεγίου εκείνης της εποχής, έφυγε για την Αμερική. Ηταν το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60, λίγο πριν από την έλευση της χούντας. Η απόφαση –που υλοποιήθηκε κιόλας-ήταν να σπουδάσει φυσικός. Ασχέτως αν στην συνέχεια τον κέρδισε η Οικονομική Επιστήμη και κατάφερε να συνδυάσει την ακαδημαϊκή καριέρα με θέσεις υψηλής ευθύνης. Σε όλη αυτήν την πορεία επιθυμούσε και κατάφερε να λειτουργήσει ως statesman και δίχως άλλο να διατηρήσει ως κόρη οφθαλμού την εν πολλοίς παρεξηγημένη επιμονή του στην διατήρηση της ανεξαρτησίας του απέναντι στην καθημερινή ρουτίνα της διαχείρισης των δημοσίων πραγμάτων. Αυτή ήταν και η πραγματική του δύναμη, αλλά και η βάση της δυνατότητας του να αποτελεί ένα διακριτό πόλο, κάτι που ποτέ δεν θέλησε να καταλάβει και να αποδεχθεί ο απερχόμενος Πρωθυπουργός κ. Γιώργος Παπανδρέου. Και αυτός παρά το γεγονός ότι ο τελευταίος διέθετε και προφανώς, συνεχίζει να διαθέτει μια πολυκεντρική αντίληψη για την εξουσία αλλά και διατηρεί ανοιχτούς διαύλους διαβούλευσης με statesmen εγγυημένης αξιοπιστίας, φερεγγυότητας και επιρροής – τουλάχιστον στο εξωτερικό. Σε κάθε περίπτωση, η κουλτούρα της πολιτικής ανεξαρτησίας για τον κ. Παπαδήμο είναι βίωμα ήδη από τα χρόνια της Αμερικής. Από την εποχή των αρχών του ΄80 που πρωτοδούλεψε στις υπηρεσίες της Ομοσπονδιακής Τράπεζας (Federal Reserve) στην Βοστώνη για να ακολουθήσει μετά η Τράπεζα της Ελλάδος και η κορύφωση, η αντιπροεδρία σε ένα από τους πυλώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Σε αυτούς τους θεσμούς η πολιτική ανεξαρτησία είναι δεδομένη και λειτουργεί παράγοντας και τροφοδοτώντας συμπεριφορές στο δημόσιο βίο που μένουν αδιαπραγμάτευτες και αναλλοίωτες στο χρόνο. Το κεκτημένο αυτό δηλαδή η πολιτική ανεξαρτησία του επέτρεψε να αποτελεί μια καθαρή «φωνή ευθύνης» για τα ελληνικά δημόσια πράγματα την ίδια ακριβώς στιγμή που ήταν και παραμένει ένα απολύτως διακριτό σημείο αναφοράς για τον ευρωπαϊκό και διεθνή παράγοντα. Κι αυτό το χαρακτηριστικό - από μόνο του- ήταν μια ακριβή περιουσία που δεν κατάφερε να αξιοποιήσει σωστά και υπεύθυνα ο απερχόμενος πρωθυπουργός ακόμα και όταν τον όρισε ως σύμβουλο του. Όταν άνοιξε η συζήτηση για το λεγόμενο «ειδικό ρόλο» του κ. Λ. Παπαδήμου στο τέλος του καλοκαιριού του 2010 –όταν η Ελλάδα βρισκόταν ήδη στην εποχή του Μνημονίου- δεν ήταν λίγοι εκείνοι εντός και εκτός κυβέρνησης Παπανδρέου που δεν είχαν κανένα πρόβλημα να αναφωνήσουν πως «ο Παπαδήμος δεν είναι … Σκιόπα» - αναφορά στον μακαρίτη πλέον Τομάζο Πάντοα Σκιόπα, στενό συνεργάτη του Ζακ Ντελόρ και του Ρομάνο Πρόντι, που δέχθηκε να παράσχει για 4 μήνες τις έμμισθες υπηρεσίες του στον κ. Παπανδρέου. Τότε συνέβη κάτι ανάλογο με το θρίλερ της πρωθυπουργίας που ζήσαμε όλοι μας πριν από λίγες μέρες. Ο κ. Παπαδήμος ήρθε με (κυβερνητικές) τυμπανοκρουσίες ως σύμβουλος Παπανδρέου –άτυπος και κυρίως και προς τιμήν του, άμισθος- αλλά πολύ γρήγορα φάνηκε πως κανείς δεν τον ήθελε στα πόδια του… Το κλειστό σύστημα του Μαξίμου –όπως συνέβη και πριν από λίγες μέρες- φοβήθηκε την παρουσία του κ. Παπαδήμου, όχι του «σημιτικού Παπαδήμου» αλλά του statesman Παπαδήμου. Το κυριότερο στοιχείο που φόβιζε το κλειστό σύστημα του Μαξίμου επί Παπανδρέου ήταν η φωνή ευθύνης του κ. Παπαδήμου αλλά και το γεγονός ότι διέθετε πραγματική επιρροή σε διεθνείς κύκλους ως αποτέλεσμα ενός ικανού αποθέματος αξιοπιστίας που είχε συγκεντρωθεί τα τόσα χρόνια της θητείας του σε θεσμούς όπως η Τράπεζα της Ελλάδος και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και αυτό το απόθεμα αξιοπιστίας θα μπορούσε να τεθεί στην υπηρεσία του εθνικού συμφέροντος –και μόνον- μέσα στο έτσι κι αλλιώς δαιδαλώδες σκηνικό διεθνών διασυνδέσεων, επαφών και σχέσεων. Με άλλα λόγια, ο κ. Παπαδήμος μπορούσε από τότε – τέλος καλοκαιριού , αρχές φθινοπώρου 2010- να λειτουργήσει σε προσωπικό επίπεδο και έχοντας την απαιτούμενη και αναγκαία νομιμοποίηση ως ένας άτυπος αλλά ουσιαστικός διπλωμάτης των συμφερόντων της ελληνικής οικονομίας μακριά από τους πειρασμούς των πολιτικών διαπραγματεύσεων και απλής προσκόμισης εκτυπωμένων σελίδων με ξερά νούμερα και στατιστικές… Άλλωστε, το 2010 ο κ. Παπαδήμος ολοκληρώνει από την θέση του αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ένα εξαετή κύκλο στην καρδιά του συστήματος για την Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Εκείνη την ώρα λοιπόν ήταν το σωστό timing αλλά ο «χρόνος ΠΑΣΟΚ» είναι διαφορετικός και πάντα σε απόκλιση από την πραγματικότητα και τα ζητήματα της. Στο Μέγαρο Μαξίμου αλλά και στην ευρύτερη πολιτική τάξη των Αθηνών το φθινόπωρο του 2010 ο «…τραπεζίτης» ή «ο follower του Τρισέ» όπως έλεγαν πολλοί και διάφοροι στα πέριξ της Πλατείας Συντάγματος δεν ήταν χρειαζούμενος – «μακριά και αγαπημένοι» λοιπόν. Αλλά, ακόμη και τότε κανείς δεν τους πίστευε. Το γεγονός μάλιστα της αθρόας προσέλευσης τραπεζιτών, επιχειρηματιών και μάνατζερς στην πρώτη μετά την αποχώρηση του από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ομιλία του στην Αθήνα με θέμα την κρίση – στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Megaron Plus- το αποδεικνύει και το επιβεβαιώνει με τον πλέον επίσημο τρόπο. ‘Ηταν το ακροατήριο που κινητοποιήθηκε –όπως μπορούσε ο καθένας- τις κρίσιμες ώρες με τα τελευταία πείσματα των εκπροσώπων της πολιτικής τάξης των Αθηνών να αποδεχθούν την πραγματικότητα και τις επιταγές της.Σε εκείνη, λοιπόν, την ομιλία του στο υπόγειο συνεδριακό χώρο του Μεγάρου Μουσικής ο κ. Παπαδήμος επέλεξε να «κλείσει» με μια αναφορά στον ήρωα του Σαίξπηρ «Ιούλιο Καίσαρα» : «Η επιτυχία δεν εξαρτάται από τα άστρα, αλλά από εμάς». Τότε, οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες δεν μπορούσαν ίσως να φανταστούν πόσο γρήγορα για τον πολιτικό «χρόνο ΠΑΣΟΚ» θα τρέξουν τα πράγματα και πόσο το σαιξπηρικό μότο θα ταίριαζε στον ίδιο τον κ. Παπαδήμο που καλείται όχι μόνο να τα βάλει με τα «άστρα» αλλά και με την «κακή μας μοίρα»… Στην ίδια ομιλία ο κ. Παπαδήμος έκανε μια αναφορά με πολύ χιούμορ σε έναν σημαντικό Ευρωπαίο εν αποστρατεία πολιτικό, τον πρώην πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας Ζισκάρ Ντ΄Εσταίν. Εκείνη για τα ρολόγια και το ακροατήριο. Μόνο που στην περίπτωση του κ. Παπαδήμου η προσδοκία των ακροατών για την αναμενόμενη πολιτική του επισήμανση για τα ζητήματα της συγκυρίας τους απέτρεψε να κοιτούν επιδεικτικά τα ρολόγια τους και κυρίως από αμηχανία να τα κουνούν προκειμένου να διαπιστώσουν εάν εξακολουθούν να δουλεύουν… Με άλλα λόγια, οι συμμετέχοντες ήθελαν και επιθυμούσαν διακαώς να ακούσουν το «κάτι παραπάνω» από τα χείλη του. Εκείνος όμως παρέμεινε σταθερά και απαρέγκλιτα στη στάση του statesman. Σε αυτό το σημείο είναι χρήσιμο ένα μικρό στιγμιότυπο από την εκδήλωση στο Μέγαρο. Μια παρέα υψηλόβαθμων στελεχών –γνωστοί με τον κ.Παπαδήμο από τα παλιά- ανεβαίνοντας τα σκαλιά της ανόδου για να βρεθεί στην Λεωφόρο Βασ. Σοφίας σχολίαζε τα της εκδήλωσης. «Ένας Έλληνας Πρόντι ή ένας περισσότερο Ευρωπαίος Ζολώτας της εποχής μας», αναρωτήθηκε με διάθεση να ακουστεί και στις άλλες παρέες ένας εξ αυτών. Η απάντηση –που δεν τον ικανοποίησε καθόλου- ήρθε από ένα συνάδελφο του που προτίμησε να μείνει στα ουσιώδη: «Ο σημερινός Παπαδήμος είναι διαφορετικός σε σχέση με το παρελθόν. Ξέρει πλέον πώς να κρατά το ενδιαφέρον του ακροατηρίου του –ακόμα και επιστρατεύοντας ορισμένες πινελιές χιούμορ – και δεν διστάζει να έχει και άποψη!». Οντως, όσοι είχαν την τύχη να βρεθούν αργά το απόγευμα εκείνης της Τετάρτης στις αρχές Νοεμβρίου 2010 «άκουσαν» ένα διαφορετικό από τα συνήθη Παπαδήμο – ‘ενα Παπαδήμο λιγότερο του αναμενομένου ακαδημαϊκό, περισσότερο πολιτικό αν και πάντα εντός των ορίων που επιβάλλει ο βιωμένος ρόλος ενός statesman. Για παράδειγμα, η καίρια επισήμανση του για την ανάγκη της άμεσης και ριζικής αντιμετώπισης του «σκληρού πυρήνα» του προβλήματος της δημοσιονομικής εξυγίανσης –που μεταξύ άλλων αφορά και την επιλογή μεταφοράς πληθώρας δραστηριοτήτων από το δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα- συνδυασμένη με την επιταγή των καιρών για την διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος που στηρίζεται στην δυναμική της πολιτικής και κοινωνικής συναίνεσης αποτελεί μια σύγχρονη ελληνική εκδοχή μιας τυπική πλην υπεύθυνης σοσιαλδημοκρατικής σχολής που θέλει και επιδιώκει χρήσιμες και αποτελεσματικές δημόσιες πολιτικές για τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της πλειοψηφία ς των πολιτών αλλά σε πλήρη και ανοικτό διάλογο με τις παραγωγικές δυνάμεις της αγοράς . Η επισήμανση αυτή έχει το νόημα αλλά και την αξία της για τα σημερινά και το δύσκολο κομμάτι της προσπάθειας για την αποφυγή της ολοκληρωτικής χρεωκοπίας. Πάντως, το γεγονός ότι ο λόγος του και σε εκείνη την εκδήλωση ξεφεύγει από τα καθιερωμένα και τα συνήθη – λόγος που προτάσει το «εθνικό» σε τρόπο τέτοιο που να ενώνει τα διεστώτα , επιχειρώντας να καταστήσει άγονη την όποια κομματική αντιπαράθεση περί μνημονίου και άλλων τινών- φαίνεται πως ήταν αρκετό για καταφθάσει στο Μέγαρο σύσσωμο το οικονομικό επιτελείο της «σκιώδους» της Ρηγίλλης -επικεφαλής ο πρώην Επίτροπος και νυν αντιπρόεδρος της ΝΔ κ. Σταύρος Δήμας και από κοντά και οι αναπληρωτές του, ο βουλευτής κ. Χρήστος Σταϊκούρας και ο εκ Λονδίνου τραπεζικός κ. Νότης Μηταράκης. Μάλιστα, την ίδια στιγμή που από την κυβέρνηση δεν πήγε σχεδόν κανείς- με την εξαίρεση της τυπικής παρουσίας του τότε αναπληρωτή υπουργού κ. Γιώργου Κουτρουμάνη και του τότε υφυπουργού κ. Δημήτρη Κουσελά.Με ορισμένους από τους προαναφερόμενους ο κ. Παπαδήμος πρόκειται, καλώς εχόντων των πραγμάτων, να συνεργασθεί στο πλαίσιο της νέας κυβερνητικής προσπάθειας αλλά και της ευρύτερης εθνικής συνεννόησης. Πάντως, η σαιξπηρική φράση :«Η επιτυχία δεν εξαρτάται από τα άστρα, αλλά από εμάς» μάλλον θα χρειασθεί να ειπωθεί και να ξαναειπωθεί! Αλλωστε, ο κ. Παπαδήμος ούτε τώρα, ούτε παλαιότερα έχει φοβηθεί να πει την αλήθεια και να παρουσιάσει την πραγματικότητα μέσα από τα δικά της δεδομένα. Για παράδειγμα, σε ένα τελευταίο άρθρο-παρέβαση του (Οκτώβριος 2011) που κάνει και μια εκτενή αναφορά στα του «κουρέματος» του ελληνικού χρέους δεν διστάζει να γράψει και να υποστηρίξει το προφανές: «∆εν υπάρχουν δωρεάν γεύµατα για τους οφειλέτες ούτε εύκολες λύσεις για τους πιστωτές». Ο νοών νοείτω… Μάλιστα, σε αυτό το άρθρο-παρέμβαση –που ορισμένοι από το σκληρό πυρήνα της κυβέρνησης Παπανδρέου διάβασαν ηθελημένα λάθος- ο κ. Παπαδήμος συνδέει το ελληνικό πρόβλημα με το ευρύτερο Ευρωπαϊκό και θέτει τις βάσεις για μια ουσιαστική προσπάθεια αντιμετώπισης και επίλυσης.Ένα μικρό αλλά απολύτως ενδεικτικό απόσπασμα είναι χρήσιμο: «Σε μια µη εθελοντική αναδιάρθρωση του ελληνικού δηµόσιου χρέους είναι πιθανόν ότι θα οδηγήσει σε περιορισµένα (καθαρά) οικονοµικά οφέλη και θα συνεπάγεται σηµαντικούς κινδύνους που θα απειλήσουν σοβαρά τη χρηµατοπιστωτική σταθερότητα και τις οικονοµικές επιδόσεις της ευρωζώνης στο σύνολό της. Αν γίνουν πραγµατικότητα αυτοί οι κίνδυνοι, θα οδηγήσουν τελικώς σε µεγαλύτερη επιβάρυνση για τους ευρωπαίους φορολογουµένους, θα έχουν ανεπιθύµητες επιπτώσεις για τη συνοχή και τη σταθερότητα της ευρωζώνης και θα υπονοµεύσουν την αξιοπιστία του ευρώ. Για όλους αυτούς τους λόγους ένα ολοκληρωµένο και πειστικό πακέτο πολιτικών το οποίο θα βοηθήσει στην αποκατάσταση της εµπιστοσύνης των αγορών όσο και των ευρωπαίων πολιτών είναι επειγόντως αναγκαίο για την επίλυση της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους».Πάντως, οι υπουργοί της κυβέρνησης Παπανδρέου που διάβασαν –ηθελημένα- λάθος τα γραφόμενα και τις προσεγγίσεις Παπαδήμου δεν ήταν οι πρώτοι και προφανώς δεν θα είναι και οι τελευταίοι. Πριν πέντε περίπου χρόνια –κάπου εκεί στο 2006- και ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η διαδικασία αξιολόγησης της υποψηφιότητας του Λουκά Παπαδήμου –τότε έκλεινε ήδη 4 χρόνια στο κρίσιμο και απαιτητικό πόστο της αντιπροεδρίας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας- για την Ακαδημία Αθηνών ορισμένοι υποστηρικτές μιας «αντίπαλης» υποψηφιότητας, εκείνης του καθηγητού Π. Γέμπτου, πρόβαλλαν το επιχείρημα: «Ούτε μια μονογραφία δεν έχει δική του – όλες τις έχει συνυπογράψει με άλλους». Το επιχείρημα αυτό θεωρήθηκε ότι λειτουργούσε και κέρδιζε έδαφος. Και δώστου ξανά και ξανά με τους «άλλους» και τις «μονογραφίες»… Μέχρι εκεί άντεξε η αείμνηστη Αγγελική Λαϊου – η δεύτερη στη σειρά Ελληνίδα ακαδημαϊκός με πολύχρονη και επιτυχημένη πορεία σε πανεπιστήμια του εξωτερικού- και σηκώθηκε παρά τα προβλήματα υγείας όρθια και απάντησε με όση δύναμη της απέμενε: «Ακούω συνεχώς για τις μονογραφίες και τους άλλους αλλά θέλω να σας ρωτήσω αν ξέρετε τους άλλους… και είναι όλοι τους Νομπελίστες».Κανείς δεν τόλμησε να επαναλάβει το επιχείρημα και η διαδικασία προχώρησε δίχως άλλα προβλήματα. Ο κ. Παπαδήμος κέρδισε και την εκλογή του στην Ακαδημία Αθηνών! Kωστας Τσαουσης. [δημοσιεύθηκε στην εφημεριδα ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ την Κυριακη 13 Νοεμβριου 2011]